Work-life balance w Kodeksie pracy – co zmienia nowelizacja?

26 kwietnia 2023 r. wchodzi w życie nowelizacja Kodeksu pracy, która wprowadza szereg istotnych zmian dla pracodawców i pracowników. Implementuje ona kluczowe dla pracowników unijne dyrektywy, przewidujące m.in. ułatwienia w łączeniu pracy zawodowej z życiem rodzinnym. Celem nowelizacji jest zwiększenie przewidywalności zatrudnienia, poprawa warunków pracy i wprowadzenie dodatkowych uprawnień dla pracujących rodziców i opiekunów. Poniżej przedstawiamy przegląd najważniejszych zmian.

(i) Uzasadnienie wypowiedzenia umowy na czas określony

Wypowiadając umowę o pracę na czas określony pracodawca będzie musiał podać w treści wypowiedzenia przyczynę, która uzasadnia zwolnienie. Jeżeli u pracodawcy działają organizacje związkowe należy skonsultować zamiar wypowiedzenia z organizacją związkową, która reprezentuje pracownika.

(ii) Czas trwania umów na okres próbny

Umowy o pracę na okres próbny będą mogły zostać zawarte na okres nieprzekraczający:

• 1 miesiąca – w przypadku zamiaru zawarcia następnie umowy o pracę na czas określony krótszy niż 6 miesięcy,
• 2 miesięcy –  w przypadku zamiaru zawarcia następnie umowy o pracę na czas określony wynoszący co najmniej 6 i krótszy niż 12 miesięcy,
• 3 miesięcy –   w pozostałych przypadkach.

Ponowne zawarcie umowy o pracę na okres próbny z tym samym pracownikiem będzie dopuszczalne, jeżeli pracownik ma być zatrudniony w celu wykonywania innego rodzaju pracy.

(iii) Pracownik może wnioskować o zmianę rodzaju pracy

Każdy pracownik zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy będzie mógł raz w roku kalendarzowym wystąpić do pracodawcy z wnioskiem o zmianę rodzaju umowy o pracę na umowę na czas nieokreślony lub o bardziej przewidywalne i bezpieczne warunki pracy, w tym polegające na zmianie rodzaju pracy lub zatrudnieniu w pełnym wymiarze czasu pracy.

(iv) Dodatkowe przerwy w pracy

Pracownik uzyska dwie dodatkowe przerwy w pracy:

• trwającą co najmniej 15 minut, gdy dobowy wymiar czasu pracy będzie dłuższy niż 9 godzin;
• kolejną przerwę trwającą co najmniej 15 minut, jeśli dobowy wymiar czasu pracy będzie dłuższy niż 16 godzin.

Powyższe przerwy wlicza się do czasu pracy.

(v) Nowa informacja o warunkach zatrudnienia

Informacja o warunkach zatrudnienia została istotnie rozszerzona. Należy w niej uwzględnić dodatkowo m.in.:

• zasady dotyczące pracy w godzinach nadliczbowych i rekompensaty za nią;
• w przypadku pracy zmianowej – zasady dotyczące przechodzenia ze zmiany na zmianę;
• w przypadku kilku miejsc wykonywania pracy – zasady dotyczące przemieszczania się między miejscami wykonywania pracy;
• przysługujące pracownikowi przerwy w pracy;
• inne niż uzgodnione w umowie o pracę przysługujące pracownikowi składniki wynagrodzenia oraz świadczenia pieniężne lub rzeczowe;
• informację o wymiarze przysługującego pracownikowi płatnego urlopu, w szczególności urlopu wypoczynkowego lub, jeżeli nie jest możliwe jego określenie w dacie przekazywania pracownikowi tej informacji, zasady jego ustalania i przyznawania;
• informację o prawie pracownika do szkoleń, jeżeli pracodawca je zapewnia, w szczególności o ogólnych zasadach polityki szkoleniowej pracodawcy.

Ponadto pracodawca jest obowiązany informować pracowników w sposób przyjęty u danego pracodawcy o:

• możliwości zatrudnienia w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy;
• możliwości awansu;
• wolnych stanowiskach pracy.

(vi) Praca dla kilku pracodawców jednocześnie

Po wejściu w życie nowelizacji, pracodawca nie może zabronić pracownikowi zawarcia umowy o pracę z innym pracodawcą. Nie może również zakazać pracownikowi jednoczesnego pozostawania w stosunku prawnym będącym podstawą świadczenia pracy innym niż stosunek pracy. Oczywiście sytuacja będzie wyglądała inaczej, jeżeli pracodawca i pracownik zawrą skuteczną umowę o zakazie konkurencji.

(vii) Zmiany dla pracowników opiekujących się dziećmi do lat 8

Pracownik wychowujący dziecko do ukończenia przez nie 8 roku życia będzie mógł złożyć wniosek o elastyczną organizację pracy. Ponadto takiego pracownika nie będzie można, bez jego zgody, zatrudniać w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej, w systemie przerywanego czasu pracy i delegować poza stałe miejsce pracy.

(viii) Nowy rodzaj urlopu – urlop opiekuńczy

Pracownikowi przysługuje nowy rodzaj urlopu pracowniczego niezwiązanego z rodzicielstwem, tzw. urlop opiekuńczy w wymiarze 5 dni w roku kalendarzowym. Jest on przeznaczony na osobistą opiekę lub wsparcie członka rodziny (syna, córki, matki, ojca, małżonka) lub osoby zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która tego wymaga z poważnych względów medycznych.

(ix) Zwolnienie od pracy z powodu działania siły wyższej

Nowością jest również zwolnienie od pracy, w wymiarze 2 dni albo 16 godzin, z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika. W okresie tego zwolnienia od pracy, pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia.

***

Autorką wpisu jest radca prawny Kornelia Łuczejko, Senior Associate w Kancelarii RKKW.