W ostatnich tygodniach dość głośno mówiło się o uchwalonych zmianach Kodeksu karnego oraz niektórych innych ustaw. Pomimo wielu krytycznych opinii ze strony Naczelnej Rady Adwokackiej czy też Krajowej Izby Radców Prawnych, w dniu 21.5.2021 roku tekst ustawy z dnia 20.4.2021 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw („Ustawa”), został w dniu 2.6.2021 r. podpisany przez Prezydenta. Zmiany przewidziane w Ustawie dotykają m.in. dość ważnej materii jaką jest przedawnienie karalności czynu oraz przedawnienia wykonania kary.
Przyczyna zmian
Przyczyną nowelizacji, jak czytamy w uzasadnieniu projektu Ustawy, jest „Ogłoszenie stanu epidemii z powodu COVID-19 wprowadziło szereg ograniczeń, które przekładają się również na postępowania sądowe w sprawach karnych. W sprawach wieloosobowych, w których np. występuje wielu oskarżonych lub świadków, konieczność zachowania wymogów sanitarnych podczas rozpraw może wpływać negatywnie na czas prowadzenia postępowań.”.
Zmienionych przepisów próżno szukać w samym Kodeksie karnym, a ustawodawca postanowił wprowadzić zmiany poprzez kolejną nowelizację ustawy z dnia 2.3.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. poz. 1842, z późn. zm.).
Istotne zmiany…
po art. 15zzr dodano art. 15zzr1 w następującym brzmieniu:
„Art. 15 zzr1. 1. W okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, ogłoszonego z powodu COVID-19, oraz w okresie 6 miesięcy po ich odwołaniu nie biegnie przedawnienie karalności czynu oraz przedawnienie wykonania kary w sprawach o przestępstwa i przestępstwa skarbowe.
- Okresy, o których mowa w ust. 1, liczy się od dnia 14 marca 2020 r. – w przypadku stanu zagrożenia epidemicznego, oraz od dnia 20 marca 2020 r. – w przypadku stanu epidemii.”
Zgodnie z powyższym, wymienione w art. 101 Kodeksu karnego, czy też w art. 44 Kodeksu karnego skarbowego okresy przedawnienia karalności przestępstw zostają zawieszone na czas ogłoszonego stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii oraz 6-ciu miesięcy po ich odwołaniu. W przypadku kiedy inkryminowany czyn zostanie popełniony w wyżej wymienionym okresie, przedawnienie karalności zacznie swój bieg po 6-ciu miesiącach od odwołania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii.
Podobna sytuacja będzie miała miejsce w zakresie opisanych w art. 103 Kodeksu karnego okresów przedawnienia wykonania kary, które zostają zawieszone na czas stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii oraz 6-ciu miesięcy po ich odwołaniu. Natomiast w przypadku uprawomocnienia się wyroku skazującego w okresie obowiązywania jednego z wyżej wymienionych stanów jaki i w trakcie 6-ciu miesięcy po ich ustaniu, okresy przedawnienia wykonania kary zaczną swój bieg dopiero po wskazanym powyżej terminie. Powyższe będzie miało zastosowanie do przedawnienia wykonania środków karnych, środków kompensacyjnych oraz przepadku.
Odnosząc się do tekstu projektu Ustawy, nie sposób pominąć bardzo istotnego dla zastosowania ww. zmian art. 7, zgodnie z którym Do czynów popełnionych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy oraz kar orzeczonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy o przedawnieniu w brzmieniu nadanym tą ustawą, chyba że termin przedawnienia już upłynął.
W tym miejscu rodzi się uzasadnione pytanie, a co z zasadą Lex retro non agit, którą „wtłacza” się do głów studentom prawa? Odpowiedź na to pytanie, czy też intencje jakimi kierował się prawodawca znajdujemy we wspomnianym wcześniej uzasadnieniu do projektu Ustawy:
Powszechnie przyjmuje się w doktrynie i orzecznictwie, że przedawnienie karalności nie jest prawem człowieka, czy nawet ekspektatywą tego prawa, lecz stanowi instrument polityki kryminalnej, a więc nie ulega wątpliwości, że ustawodawca może dostosowywać zakres tej instytucji do aktualnej szczególnej sytuacji społecznej, którą z pewnością jest stan epidemii lub zagrożenia epidemicznego.
… i istotne wątpliwości
Nie to jednak budzi najwięcej kontrowersji, lecz niepewność co do standardów stosowania prawa, które niewątpliwie wpływają na zaufanie obywateli do państwa. W opiniach do projektu Ustawy zwrócono uwagę na fakt, iż nie został w jasny sposób określony okres, po jakim miałyby ulec przedawnieniu wskazane w projekcie Ustawy czyny. Natomiast modyfikacja ustawowych terminów może zostać dokonana poprzez akt prawny o randze rozporządzenia ministra właściwego do spraw zdrowia, w którym określony zostanie termin odwołania obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego czy też stanu epidemii. Od tej daty zacznie obowiązywać 6-cio miesięczny termin, po zakończeniu którego, zacznie biec okres przedawnienia. Kiedy to jednak nastąpi? Na tą chwilę nikt chyba nie zna odpowiedzi.
W tym miejscu warto jeszcze zwrócić uwagę na czyny, wobec których Ustawa wprowadza opisane powyżej zmiany. Mowa jest o przestępstwach i przestępstwach skarbowych, a zgodnie z definicją określoną w art. 7 § 1 Kodeksu karnego Przestępstwo jest zbrodnią albo występkiem.
Ustawa nie obejmuje zatem wykroczeń określonych w Kodeksie wykroczeń. Skoro zatem powyższa nowelizacja nie dotyczy tych czynów, ulegają one przedawnieniu zgodnie z art. 45 Kodeksu wykroczeń w niezmienionym brzmieniu.
Autorem wpisu jest adwokat Hubert Pogorzelski, Senior Associate w Kancelarii RKKW.
