10 listopada 2021
Jakub Mokrzycki
Materiały zamieszczane w Internecie coraz częściej są kluczowymi dowodami w sprawach sądowych. W praktyce posługiwanie się wydrukami stron internetowych nadal wywołuje liczne wątpliwości. Do części z nich odniósł się niedawno Sąd (Unii Europejskiej) w wyroku z dnia 20.10.2021 r., sygn. akt.: T-823/19[1].
Sprawa dotyczyła sporu zainicjowanego przed Urzędem Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO). W 2017 r. polska spółka złożyła wniosek o unieważnienie wzoru wspólnotowego (kształt gumki do włosów, zarejestrowany pod numerem 1723677‑0001 w 2010 r.). W uzasadnieniu wskazała, że wzór nie miał cech nowości. Przed jego rejestracją podobne gumki do włosów były bowiem sprzedawane przez innych producentów. Na poparcie tej tezy przedstawiono zrzuty ekranu kilku stron internetowych, stanowiące jedyne dowody w sprawie. EUIPO unieważnił wzór, a następnie oddalił odwołanie od tej decyzji.
W konsekwencji skargę do Sądu wniosła spółka, która zarejestrowała wzór (Skarżąca). Zakwestionowała wiarygodność przedstawionych zrzutów ekranu, w szczególności podnosząc, że na ich podstawie nie da się ustalić prawdziwej daty upublicznienia zdjęć i opisów gumek do włosów. Odnosząc się do tych zarzutów, Sąd sformułował kilka istotnych wniosków, które mogą być pomocne nie tylko w sprawach własności przemysłowej.
Na wstępie warto zwrócić uwagę na najbardziej ogólne spostrzeżenie Sądu odnośnie dowodów „z Internetu”. Sama teoretyczna możliwość manipulowania treściami zawartymi na stronie nie może stanowić podstawy do zakwestionowania wiarygodności zrzutów ekranu[2]. Ten, kto czyni taki zarzut, powinien go więc właściwie uzasadnić. Co istotne, nie jest konieczne udowodnienie manipulacji, lecz wystarczy przedstawić konkretne okoliczności stanowiące wiarygodne oznaki jej dokonania (uprawdopodobnienie). Uzasadnione wątpliwości mogą wynikać np. z widocznych śladów podrobienia zrzutu ekranu, ale także z wewnętrznej niespójności lub sprzeczności z innymi dowodami w sprawie.
Zdaniem Sądu, powyższe znajduje również zastosowanie do stron internetowych, które mogą być dowolnie modyfikowane przez właścicieli. Dotyczy to m.in. blogów, pozwalających na edycję historycznych wpisów lub komentarzy, także w zakresie daty ich dodania. Zakwestionowanie zrzutów ekranu z takich stron również wymaga przedstawienia okoliczności podważających ich wiarygodność.
Warto przybliżyć również dokonaną przez Sąd ocenę dowodu ze strony Wayback Machine[3]. Skarżąca wskazywała, że portal odrębnie archiwizuje poszczególne elementy zawarte na stronie internetowej (w szczególności tekst oraz multimedia). Może się nawet zdarzyć, że zachowana zostanie wyłącznie treść strony internetowej, ale już nie umieszczone na niej grafiki (co miało miejsce w omawianej sprawie). Czy w związku z tym wydruk z Wayback Machine może być traktowany jako wiarygodny dowód?
Sąd uznał, że opisane powyżej ograniczenia techniczne nie przekreślają możliwości wykorzystania Wayback Machine jako dowodu w sprawie. Dotyczy to również sytuacji, gdy zachowana strona jest niekompletna (np. brak obrazów czy filmów), ponieważ umieszczone na niej informacje można odtworzyć na podstawie zachowanego tekstu oraz innych zgromadzonych dowodów.
Z uwagi na dość lakoniczną wypowiedź Sądu warto bliżej przedstawić zagadnienie dowodów z Wayback Machine. Współczesne strony internetowe mają złożony charakter. To, co widzimy na ekranie jako jedną stronę, faktycznie składa się z wielu elementów. Każda ze wspomnianych części jest przy tym traktowana przez Wayback Machine jako odrębna (pod)strona. Są one więc archiwizowane niezależnie i zwykle w różnym czasie. Praktyczne trudności powoduje natomiast sposób wyświetlania stron przez Wayback Machine. Może się bowiem zdarzyć, że użytkownik zobaczy jedną stronę (oznaczoną jedną datą), która składać będzie się z kilku elementów zachowanych w różnym czasie. Opisany wyżej problem dotyczy przede wszystkim rozbieżności pomiędzy tekstem a prezentowanymi na stronie multimediami.
Warto również zwrócić uwagę na zbliżony problem dotyczący wszelkiego rodzaju linków. W danym momencie zapisywana jest bowiem wyłącznie strona, na której zamieszczony był odnośnik, ale już nie ta, do której on odsyła. Może się więc okazać, że kliknięcie w link przeniesie nas na stronę zarchiwizowaną w zupełnie innym czasie. Znacząco utrudnia to wykazywanie powiązań pomiędzy treścią kilku stron internetowych.
Niezależnie od powyższego zgodzić się należy z Sądem, że wydruki z Wayback Machine mogą być wykorzystywane jako istotne dowody w sprawach sądowych. Należy jednak pamiętać, że powinny być one zawsze dokładnie przeanalizowane. Oczywiście konieczna będzie indywidualna ocena każdego takiego dowodu w kontekście innych okoliczności ujawnionych w sprawie.
Z praktycznego punktu widzenia ważne jest również właściwe przygotowanie zrzutów ekranu. W omawianej sprawie Sąd zwrócił uwagę m.in. na ujawnienie na nich pełnego adresu URL[4]. Pozornie wydaje się to kwestią czysto „techniczną”. Jednak bez URL nie można powiązać zrzutu ekranu z konkretną stroną internetową, przez co jego wartość dowodowa jest wątpliwa. Dodatkowo może się okazać, że przedstawienie właściwego zrzutu ekranu będzie niemożliwe z przyczyn technicznych (wykasowanie/modyfikacja strony) czy też z powodów proceduralnych. Dlatego już na etapie przygotowania do prowadzenia sporu należy zadbać o właściwe sporządzenie zrzutów ekranu.
Ocena dowodów pozyskanych z Internetu nadal budzi wiele kontrowersji. Tradycyjne sposoby weryfikacji prawdziwości czy też daty sporządzenia dokumentu nie znajdują zastosowania w cyfrowej rzeczywistości. Rozwój technologii daje równocześnie nowe narzędzia, takie jak Wayback Machine. Właściwe posługiwanie się nimi wymaga jednak znajomości zasad ich działania oraz ograniczeń technologicznych. Z tego powodu wyrok Sądu jest szczególnie interesujący, gdyż odniesiono się w nim do kilku technicznych aspektów funkcjonowania stron internetowych. Dokonana ocena ich znaczenia może stanowić istotną wskazówkę dla innych organów posługujących się dowodami „z Internetu”.
Autor wpisu: Jakub Mokrzycki
[1]Wyrok wraz z uzasadnieniem dostępny pod adresem:
[2]Tezy sformułowane przez Sąd można odnieść również do innych form utrwalenia stron internetowych – np. wydruków, zdjęć ekranu monitora.
[3]Portal internetowy gromadzący archiwalne wersje stron internetowych, dostępny pod adresem https://archive.org/web/. Każda zachowana strona opatrzona jest dokładną datą jej zarchiwizowania.
[4]URL (ang. Uniform Resource Locator) – uniwersalny schemat zapisywana lokalizacji m.in. w sieci Internet, w przypadku stron internetowych często określany jako „adres strony internetowej”.