Rozszerzenie katalogu instytucji obowiązanych i ich obowiązków oraz nowe rejestry działalności regulowanej – kolejne zmiany wynikające z nowelizacji Ustawy AML

Polski system przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu kształtują przepisy ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu[1] („Ustawa AML”). Niniejsza ustawa wskazuje organy i podmioty funkcjonujące w ramach tego systemu oraz określa ich obowiązki i uprawnienia. W celu dostosowania polskiej regulacji do unijnej „Dyrektywy AML”[2], w ostatnim czasie wprowadzono do omawianej ustawy kilka nowelizacji, z których ostatnia wprowadzona została Ustawą z 30.3.2021 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu[3]. Modyfikacje Ustawy AML dotyczą głównie zgłaszania informacji o beneficjentach rzeczywistych do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych (o czym pisaliśmy w poprzednim wpisie) oraz instytucji zobowiązanych poprzez rozszerzenie ich katalogu oraz wprowadzenie wobec nich nowych wymagań.

Nowe instytucje obowiązane oraz ich obowiązki

Krajowy system przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowania terroryzmu tworzą w Polsce:

• Generalny Inspektor Informacji Finansowej, będący centralnym elementem systemu, który wspomagany jest przez Departament Informacji Finansowej Ministerstwa Finansów;
• Instytucje obowiązane, czyli podmioty z sektora finansowego oraz niefinansowego, które oferują usługi lub produkty mogące być wykorzystane wbrew ich przeznaczeniu do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu;
• Jednostki współpracujące wymienione w art. 2 ust. 2 pkt 8 Ustawy AML, takie jak: organy administracji rządowej, organy jednostek samorządu terytorialnego, NBP czy KNF.

Zadaniem instytucji obowiązanych jest rozpoznanie i ocena ryzyka prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu, które jest związane ze stosunkami gospodarczymi zawieranymi z klientami lub z transakcjami realizowanymi przez te podmioty. Na podstawie analizy ryzyka instytucje obowiązane stosują środki bezpieczeństwa finansowego, których zadaniem jest przede wszystkim uzyskanie informacji na temat ich klientów oraz celu, dla którego korzystają oni z oferowanych usług i produktów.

W celu zapewnienia skuteczności realizacji założeń Ustawy AML katalog instytucji obowiązanych jest stale poszerzany. Omawiana nowelizacja dodała do ww. katalogu:

• przedsiębiorstwa, których podstawową działalnością jest świadczenie usług w zakresie prowadzenia ksiąg rachunkowych i sporządzania deklaracji podatkowych, udzielania porad, wyjaśnień i opinii w zakresie prawa podatkowego lub celnego oraz
• przedsiębiorstwa zajmujące się obrotem dziełami sztuki, przedmiotami kolekcjonerskimi i antykami oraz ich przechowywaniem, w zakresie wartości równej lub przekraczającej 10 000 euro.

Wewnętrzna procedura w zakresie AML

Znowelizowane przepisy odnoszą się również do wykonywania przez instytucje obowiązane obowiązków wynikających z Ustawy AML. Przede wszystkim dotyczą one wzmożonych środków bezpieczeństwa finansowego (m.in. podwyższając próg pozwalający na odstąpienie od stosowania środków bezpieczeństwa finansowego w odniesieniu do pieniądza elektronicznego), szkolenia pracowników oraz procedur anonimowego zgłaszania naruszeń przepisów, a także funkcjonowania oraz weryfikacji danych zawartych w Centralnym Rejestrze Beneficjentów Rzeczywistych.

Szczególnie ważnym obowiązkiem instytucji zobowiązanych jest wdrożenie wewnętrznej procedury w zakresie AML, której szczegółowy zakres reguluje Ustawa AML. Procedura ta powinna być odpowiednio dostosowana do konkretnej jednostki oraz powinna określać praktyki stosowane w tej instytucji, a także obejmować w szczególności określenie: zasad rozpoznawania i oceny ryzyka, zasad stosowania środków bezpieczeństwa czy zasad wykonywania obowiązków w zakresie zawiadamiania o podejrzeniu prania pieniędzy i finansowania terroryzmu.

Dodatkowo przyjęto sankcje za brak wprowadzenia takiej procedury, do których należą m.in.: nakaz zaprzestania podejmowania przez instytucję określonych czynności, cofnięcie koncesji albo wykreślenie z rejestru działalności regulowanej.  Ustawa AML przewiduje również kary pieniężne do wysokości dwukrotności kwoty korzyści osiągniętej lub straty unikniętej przez instytucję obowiązaną w wyniku naruszenia albo – w przypadku, gdy nie jest możliwe ustalenie kwoty tej korzyści lub straty – do wysokości równowartości kwoty 1 000 000 euro.

Nowe rodzaje działalności regulowanej

Nowelizacja Ustawy AML zakłada także utworzenie dwóch nowych rejestrów działalności regulowanej (prowadzonych przez Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Katowicach): Rejestru działalności na rzecz spółek lub trustów oraz Rejestru działalności w zakresie walut wirtualnych.

Odnosząc się do pierwszego rejestru, Ustawa AML kreuje obowiązek wpisu wobec działalności związanych z tworzeniem osoby prawnej, pełnieniem funkcji członka zarządu, zapewnieniem siedziby lub adresu dla takiego podmiotu, działaniem jako powiernik trusty lub osoba wykonująca prawa z akcji lub udziałów na rzecz innego podmiotu (z wyjątkiem spółek notowanych na rynku regulowanym). Warto podkreślić, że obowiązek uzyskania wpisu do rejestru działalności na rzecz spółek lub trustów nie obejmuje radców prawnych, adwokatów oraz tzw. spółek prawniczych, o których mowa w art. 8 Ustawy o radcach prawnych oraz art. 4a Prawa o adwokaturze.

Z kolei odnośnie podmiotów funkcjonujących w obszarze walut wirtualnych, tj. uczestniczących w wymianie lub pośrednictwie pomiędzy walutami wirtualnymi i środkami płatniczymi, a także prowadzących rachunki dające osobom uprawnionym możliwość korzystania z jednostek walut wirtualnych, omawiana nowelizacja określa nowe wymogi. Dotyczą one posiadania wiedzy lub doświadczenia związanego z działalnością w tym zakresie. Obowiązek ten zostanie wypełniony poprzez ukończenie właściwego szkolenia lub kursu obejmującego zagadnienia związane z działalnością w zakresie walut wirtualnych (potwierdzonego odpowiednimi dokumentami) lub poprzez wykonywanie czynności w zakresie walut wirtualnych przez okres minimum jednego roku.

***

[1] Dz. U. 2018 poz. 723 ze zm.

[2] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/843 z dnia 30 maja 2018 r. zmieniająca dyrektywę (UE) 2015/849 w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu oraz zmieniająca dyrektywy 2009/138/WE i 2013/36/UE.

[3] Dz.U. 2021 poz. 815 ze zm.