NFT a nabycie praw autorskich

W ostatnim czasie świat obiegła informacja o nietypowej transakcji. Grupa miłośników NFT – SpiceDAO – pochwaliła się zakupem książki za gigantyczną kwotę 2,66 mln euro. Storyboard „Diuny” autorstwa Alejandro Jodorowsky’ego stanowi zbiór koncepcji, notatek, które miały doprowadzić do powstania ekranizacji filmowej w latach 70. XX wieku. W dokonanym zakupie nie byłoby niczego nadzwyczajnego, gdyby nie komentarz zamieszczony na portalu Twitter. Przedstawiciele SpiceDAO poinformowali, że wraz z zakupem książki przejęli także prawa do powieści Franka Herberta[1]. W rzeczywistości nabyli jednak wyłącznie unikatowy egzemplarz książki. Wynikłe nieporozumienie, a także rosnąca popularność NFT w środowisku cyfrowym, skłoniły nas do wyjaśnienia, co w momencie zakupu NFT staje się własnością nabywców.

Tokeny NFT

Powstanie tokenów NFT (ang. non-fungible token) wiąże się z rozwojem blockchaina Ethereum. Dostrzeżono wówczas możliwość nowego zastosowania rozwiązań znanych z kryptowalut. W tym przypadku kluczowa miała być jednak nie ilość, a „jakość” gromadzonych kryptoaktywów.

NFT, sam w sobie, nie posiada szczególnej wartości. Uzyskuje ją dopiero z chwilą powiązania z jakimś przedmiotem lub prawem. Tzw. tokenizacja polega zatem na stworzeniu reprezentacji określonego dobra w sieci blockchain. Dzięki jawności transakcji oraz zabezpieczeniom kryptograficznym obrót NFT jest stosunkowo prosty i jednocześnie wyjątkowo odporny na różne próby manipulacji (np. „mnożenie” tokenów, „sprzedaż” przez nieuprawnione podmioty). Z tego też powodu technologia ta w bardzo krótkim czasie zyskała ogromną popularność.

Obecnie tokenizacji podlegają głównie obiekty cyfrowe (grafiki, zdjęcia, utwory dźwiękowe czy wiadomości opublikowane w mediach społecznościowych). NFT może zostać powiązany również z dobrami materialnymi (np. książką). Takie rozwiązanie powoduje jednak szereg trudności praktycznych, powstających na styku świata cyfrowego oraz rzeczywistego. Dlatego też tokenizacja przedmiotów fizycznych nadal nie jest popularna.

Samo powiązanie NFT z danym przedmiotem ma zwykle charakter umowny. Nawet dobra cyfrowe nie są zapisywane „w tokenie” ani na sieci blockchain. Często NFT zawiera jedynie link pozwalający na ustalenie powiązanego przedmiotu. Zamieszczenie wspomnianego linku (lub innego odnośnika) nie przesądza jednak o nabyciu jakichś praw do wskazanego przedmiotu. Kupując token, faktycznie uzyskujemy jedynie prawo „posiadania”, używania i rozporządzania danym NFT. Wszystkie dodatkowe korzyści muszą wprost wynikać z treści umowy zawartej wraz z nabyciem tokena. Przysługujących uprawnień nie można domniemywać.

Należy również pamiętać, że sama tokenizacja nie wyłącza konieczności stosowania obowiązujących przepisów. Prawa nabywane wraz z tokenem podlegają takim samym regułom, jak te uzyskane w sposób tradycyjny. Powyższe uwagi dotyczą również problematyki autorskich praw majątkowych.

NFT a nabycie praw autorskich

Tokenizacja stanowi jedno z pól eksploatacji w rozumieniu przepisów prawa autorskiego. Sprzedawca NFT (niebędący twórcą tokenizowanego utworu) musi wcześniej nabyć prawa do dzieła lub uzyskać odpowiednią licencję. Dopiero wówczas może przystąpić do sprzedaży tokena osobom zainteresowanym.

Nawet gdy sprzedawcą jest osoba uprawniona do dysponowania utworem, bez wyraźnego wskazania w umowie, nabycie NFT nie przenosi autorskich praw majątkowych ani nie wiąże się z udzieleniem licencji. W przypadku braku takiego zastrzeżenia umownego, nabywca NFT nie będzie uprawniony do korzystania z utworu, poza określonymi wyjątkami (m.in. dla celów osobistych). Taki token może być traktowany jako egzemplarz utworu, o wartości przede wszystkim kolekcjonerskiej. Nabywcy przysługują zatem prawa analogiczne, jak nabywcy papierowej książki.

Oczywiście, zgodnie z zasadą swobody umów, strony mogą ustalić, że wraz z przeprowadzeniem tokenizacji dojdzie do jednoczesnego przeniesienia autorskich praw majątkowych lub udzielenia licencji na dany utwór. W praktyce częściej można spotkać drugie z tych rozwiązań. Udzielana licencja zwykle ma bardzo wąski zakres i obejmuje jedynie korzystanie z utworu dla potrzeb własnych nabywcy tokena. Komercyjne wykorzystanie dzieła jest wówczas niedopuszczalne.

Warto również dodać, że wiele regulacji krajowych wymaga zachowania odpowiedniej formy umowy w zakresie przeniesienia praw autorskich. Transakcje dotyczące tokenów (nawet realizowane pomiędzy zweryfikowanymi użytkownikami giełd) zwykle takich wymogów nie spełniają. Tak będzie również w przypadku prawa polskiego, gdzie wymagane jest zawarcie umowy pisemnej lub opatrzonej kwalifikowanym podpisem elektronicznym. Realizacja tego wymogu wiązałaby się z koniecznością zawierania dodatkowych umów, poza blockchainem.

Podsumowując, nabycie NFT najczęściej nie będzie wiązało się z przeniesieniem autorskich praw majątkowych, a co najwyżej z uzyskaniem licencji. Będzie ona określała dopuszczalny zakres korzystania z utworu powiązanego z tokenem. Osoby zainteresowane nabyciem tokena powinny zatem wcześniej dokładnie zapoznać się z treścią licencji. Pozwoli to uniknąć nieporozumień podobnych do tych, jak w przypadku SpiceDAO.

Autorzy wpisu: Jakub Mokrzycki i Łukasz Gil

[1] Źródło:
https://twitter.com/TheSpiceDAO/status/1482404318347153413?ref_src=twsrc%5Etfw%7Ctwcamp%5Etweetembed%7Ctwterm%5E1482404318347153413%7Ctwgr%5E%7Ctwcon%5Es1_&ref_url=https%3A%2F%2Faszdziennik.pl%2F136629grupa-nft-kupila-egzemplarz-diuny-i-mysli-ze-kupila-prawa-autorskie.